ಪ್ರಸ್ತಾವನ್

1939 ವರ್‍ಸಾ ಪಯ್ಲಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬಸ್ಕಾ ಕಾರ್‍ವಾರಾಂತ್ ಭರ್‍ಲಲಿ. ಹೆಂ 2019, ಅಯ್ಶಿಂ ವರ್‍ಸಾಂ ಭರ್‍ತಾತ್. ಹ್ಯಾಚ್ ಘಡಿತಾಚ್ಯಾ ಉಗ್ಡಾಸಾಕ್ ಹೆ ನಿಯಾಳ್. ಭಾರತಾಚ್ಯೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರಾಯೆ ಉಪ್ರಾಂತ್ ತ್ಯಾ ತ್ಯಾ ಭಾಶಿಕ್ ರಾಜ್ಯಾಂನಿ ತಾಂಚ್ಯೆ ತಾಂಚ್ಯೆ ಭಾಶೆಕ್ ತೆಂಕೊ ದಿಲೊ ಆನಿ ತ್ಯೊ ಭಾಸೊ ಫುಲ್ಲ್ಯೊ ಫಳ್ಳ್ಯೊ. ಪೂಣ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚೆಂ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂಚೆಂ ಚಿತ್ರ್ ವೆಗ್ಳೆಂಚ್ ಕಶೆಂ ದಿಸ್ತಾ. ಸ್ವಾತಂತ್ರಾಯೆ ಆದಿಂ ಫಿರಂಗಿ ಸತ್ತೆ ಖಾಲ್ ಆಮಿ ವೆಳ್ಗಿಂ ಆಸ್ಲಲಿಂ, ಆಜುನ್‍ಯಿ ವೆಗ್ಳಿಂಚ್ ಆಸಾಂವ್. ಖರೆಂ, ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ಎಕಾಚ್ ರಾಜ್ಯಾಂತ್ ನಾ ಆನಿ ಆಮ್ಚೊ ಆಂಕ್ಡೊಯ್ ಭೊವ್ ಉಣೊ. ಅದ್ಮಾಸಾನ್ ಆಮಿ ಫಕತ್ ಪಂಚ್ವಿಸ್ ಲಾಖ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್, ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ಚಾರ್ ರಾಜ್ಯಾಂನಿ ಜಿಯೆತಾಂವ್. ಫುಡ್ಲ್ಯೆ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ಆಪ್ಲಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಅಸ್ಮಿತಾಯ್ ರಾಕುಂಕ್ ಆನಿ ಸಾಂಬಾಳುಂಕ್ ಆಮಿ ಕಿತೆಂ ಯೆವ್ಜಿಲಾಂ? ಆಮ್ಚ್ಯೆ ಮಧೆಂ ಎಕ್ವಟ್ ಘಡ್ತಲೊ ಕಾಯ್? ಆಮ್ಕಾಂ ಎಕ್ವಟ್ ಜಾಯ್ ವಾ ನಾಕಾ? ಅಸ್ಲಿಂ ಸಬಾರ್ ಸವಾಲಾಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮೊಗ್ಯಾಂಕ್ ಧೊಸ್ತಾತ್. “ಕೊಂಕ್ಣಿಪಣ್” ನಾಂವಾಚ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಸಾಂಕಳ್ ನಿಬಂಧಾಂನಿ (serial essays) ಹ್ಯಾ ವಿಶಯಾಚೆರ್ ಖೊಲಾಯೆನ್ ನಿಯಾಳ್ ಕರುನ್, ಕೊಂಕ್ಣಿ ತರ್ನಾಟ್ಯಾಂ ಮಧೆಂ ಏಕ್ ಜಾಗೃತಾಯ್ ನಿರ್ಮಾಣ್ ಕರ್‍ಚೊ ಮ್ಹಜೊ ಉದ್ದೇಶ್. ತಾಚೆರ್ ಭಾಸಾಭಾಸ್ ಆನಿ ಚಿಂತನ್ ಮಂಥನ್ ಜಾವ್ನ್ ಮುಕ್ಲಿ ವಾಟ್ ಆಮಿ ತೆಂಕ್ಚಿ. ಧಾ ಪ್ರಬಂಧಾಂ ಮದ್ಲೊ, ಹೊ ಮ್ಹಜೊ ಪಯ್ಲೊ ನಿಬಂಧ್ – ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಮಾಜ್.

ಭಾಸ್ ಆನಿ ಬೋಲಿ

ಮನಿಸ್ ಉಲಯ್ತಾ, ತಿ ಎಕ್ಯೆ ತರೆಚಿ ಭಾಸ್. ಪೂಣ್ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ರುಪಾರ್ ತಿ ಭಾಸ್ ಬರಯ್ತಾನಾ, ತೊ ಎಕ್ಯೆ ಥಾರಾವಿಕ್ ರಿತಿನ್ ತಿ ಬರಯ್ತಾ. ದೆಕುನ್ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಬೋಲಿ ಮಧೆಂ ಫರಕ್ ಆಸಾ. ಭಾಸ್, ಬೋಲಿ ಪರಸ್ ವ್ಹಡ್. ಭಾಶಿಕ್ ಸಮಾಜಾಂತ್ ಎಕ್ಯೆ ಭಾಶೆಕ್ ಬೊಲಿಯೆ ಪರಸ್ ಚಡ್ ಮಾನ್ ಆಸಾ. ಭಾಶೆಕ್ ಏಕ್ ಪ್ರಮಾಣ್ ರೂಪ್ ಆಸ್ತಾ. ಪೂಣ್ ಬೋಲಿ ಥಳಾವ್ಯಾ ಜಮ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಉಲೊವ್ಣ್ಯಾ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಕಶಿಯ್ ಆಸುಂ ಯೆತಾ. ಥೊಡ್ಕ್ಯಾಂತ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ತರ್, ಬೋಲಿ ಎಕ್ಯೆ ಭಾಶೆಚೊ ಭೊವ್‍ರುಪಿ (diverse) ಪ್ರಕಾರ್.

ರಾಜಕೀಯ್ ಆನಿ ಇತಿಹಾಸಿಕ್ ಕಾರಣಾಂಕ್ ಲಾಗುನ್ ಎಕ್ಯೆ ಭಾಶೆಕ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ರೂಪ್ ಮೆಳ್ತಾ. ದೆಕಿಕ್ ದಕ್ಷಿಣ್ ಲಂಡಾನಾಚಿ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಬೋಲಿ, ಜಿ ಥಂಯ್ಚ್ಯಾ ರಾಜ್‍ಘರಾಣ್ಯಾಚಿ ಭಾಸ್, ಹಿ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಸ್ ವಾ ರಾಣಿಯೆಚಿ ಭಾಸ್ (Queen’s English) ಮ್ಹಣ್ ವಿಸ್ತಾರ್‍ಲಿ. ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಸ್ ಶಿಕಯ್ತಾನಾ, ತಿಚ್ ಭಾಸ್ – ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಶಿಕಯ್ತಾತ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ಎಕಾ ರಾಜ್ಯಾಂತ್ ನಾ, ದೆಕುನ್ ಪ್ರಮಾಣಿಕರಣಾಚಿ (standardization) ಗರ್ಜ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಕೆದ್ನಾಂಚ್ ದಿಸ್ಲಿ ನಾ. ಹಾಕಾಚ್ ಲಾಗುನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಚ್ಯೊ ಕಾಂಯ್ ಬೊಲಿಯೊ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ರುಪಾರ್ ವಯ್ರ್ ಸರ್‍ಲ್ಯೊ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬೊಲಿಯೊ

ಧರ್ಮ್, ಜಾತ್ ಆನಿ ವಠಾರಾ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬೊಲಿಯೊ ಘೊಳ್ತಾತ್. ಪೂಣ್ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ರುಪಾರ್ ಆಸ್ಚ್ಯೊ ಚಾರ್ ಮುಕೆಲ್ ಬೊಲಿಯೊ ಅಶ್ಯೊ:

1. ಶಿಕ್ಷಣಿಕ್ ಆನಿ ಪ್ರಶಾಸನಾಚ್ಯಾ ಪಾಂವ್ಡ್ಯಾರ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ವಾಪರ್‍ಚಿ ಅಂತ್ರುಜಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ, ಜಿ ದೇವ್‍ನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯೆಂತ್ ಬರಯ್ತಾತ್.

2. ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂನಿ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಕಾರ್ಯಾವಳಿಂನಿ ವಾಪರ್‍ಚಿ ಬಾರ್‍ದೆಶಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ, ಜಿ ರೊಮಿ ಲಿಪಿಯೆಂತ್ ಬರಯ್ತಾತ್.

3. ಮಂಗ್ಳುರಾಂತ್ ಆನಿ ಮಂಗ್ಳುರ್ ಭೊಂವ್ತಿಂ ಆಸ್ಲಲ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂನಿ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಕಾರ್ಯಾವಳಿಂನಿ ವಾಪರ್‍ಚಿ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ, ಜಿ ಕಾನಡಿ ಲಿಪಿಯೆಂತ್ ಬರಯ್ತಾತ್.

4. ಕರ್ನಾಟಾಕಾಚ್ಯೆ ಕರಾವಳಿ ವಠಾರಾಂತ್ ಸಾರಸ್ವತಾಂನಿ ಆಪ್ಲ್ಯೆ ಸಮಾಜಿಕ್ ಆನಿ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಕಾರ್ಯಾವಳಿಂನಿ ವಾಪರ್‍ಚಿ ಜಿ. ಎಸ್. ಬಿ. ಕೊಂಕ್ಣಿ, ಜಿ ದೇವ್‍ನಾಗರಿ ಆನಿ ಕಾನಡಿ ಲಿಪಿಯಾಂನಿ ಬರಯ್ತಾತ್.

ಪಯ್ಲ್ಯಾ ತೀನ್ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ಬೊಲಿಯಾಂ ಮಧೆಂ ಜಾಯ್ತೆಂ ಸಾರ್ಕೆಪಣ್ ಆಸಾ. ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಯಾಂನಿ ಖಂಯ್ಚಿಯ್ ಏಕ್ ಬೋಲಿ ಪ್ರಮಾಣ್ ಮ್ಹಣ್ ವಾಪರುನ್, ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚಿ ಉದರ್ಗತ್ ಕರ್‍ಚ್ಯಾಕ್ ವಾ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ರುಪಾರ್ ವಾಪರ್‍ಚ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಚಾರ್ ಮುಕೆಲ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬೊಲಿಯಾಂ ಮಧೆಂ ಏಕ್‍ರುಪ್ಪಣ್ ಹಾಡ್ಲಲೆಂ ಜಾಲ್ಯಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚೆಂ ಆನಿ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಚೆಂ ಚಿತ್ರ್ ಆಜ್ ವೆಗ್ಳೆಂಚ್ ಆಸ್ತೆಂ. ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ಮೆಳ್ಚ್ಯಾಕ್‍ಯ್ ಕೊಂಕ್ಣಿನ್ ಸಂಘರ್ಶ್ ಕೆಲೊ ಆನಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ಮೆಳೊವ್ನ್.ಯಿ ತಿ ಸಂಘರ್ಶ್ ಸಂಘರ್ಶ್ ಕರಿತ್ ಆಸಾ. ತಿಚ್ಯಾ ಸಂಘರ್ಶಾಚೊ ಬಾರಿಕ್ ಇತಿಹಾಸ್ ಹಾಂಗಾ ದಿಲಾ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ – ಏಕ್ ಭಾಸ್

ಸುಮಾರ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಏಕ್ ವಿಂಗಡ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲಿ. ತಿಕಾ ರಾಯಾಳ್ ಆಸ್ರೊ ಮೆಳ್ಳೊ ನಾ. ಕನ್ನಡ, ತುರ್ಕಿ, ಅರ್ಬಿ, ಮರಾಠಿ ಆನಿ ಪುರ್ತುಗೆಜ್ ಭಾಶಿಕಾಂಚ್ಯಾ ಶೆಕಾ ಖಾಲ್ ತಿ ಫುಲ್ಲಿ. ತಿಕಾ “ಕೊಂಕ್ಣಿ” ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ನಾಂವ್ ಸಯ್ತ್ ಮಾಗಿರ್ ಲಾಭ್ಲೆಂ. ಗೊಂಯಾಂತ್ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಶೆಕಾ ಖಾಲ್ ತಿಕಾ, ಲಿಂಗ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿ, ಲಿಂಗ್ವಾ ಕಾನಾರಿಂ ಆನಿ ಲಿಂಗ್ವಾ ತೆರ್ರಾ ಅಶಿಂ ನಾಂವಾಂ ಆಸ್ಲಿಂ. ಸುರ್ವೆಚ್ಯಾ ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಶೆಕಾ ಖಾಲ್ ಮಿಶನರಿಂನಿ ಆನಿ ಕಾಂಯ್ ಥಳಾವ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರ್‍ಪಾವಳ್ ರಚ್ಲಿ. ತಿಕಾ ಆಮಿ ಪೊರ್ಣಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮ್ಹಣ್ತಾಂವ್. ಹಿ ಪೊರ್ಣಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ, ಗೊಂಯಾ ಭಾಯ್ರ್ ಕರ್ನಾಟಕಾಂತ್ ಆನಿ ಕೆರಳಾಂತ್ ರಾಬಿತೊ ಕರ್‍ತಲ್ಯಾ ಸಾರಸ್ವತಾಂಚ್ಯೆ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬೊಲಿಯೆಕ್ ಚಡ್ ಲಾಗಿಂ. ತಶೆಂಚ್ ಗೊಂಯಾಂತ್, ಸಾಶ್ಟಿ ವಠಾರಾಂತ್ ತಿಚಿ ಕಾಂಯ್ ರುಪಾಂ ಆಜುನ್‍ಯ್ ಘೊಳ್ತಾತ್. ಇಂಕ್ವಿಜಿಶನಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಜಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರ್‍ಪಾವಳ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಮೆಳ್ತಾ ತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲಿನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರ್‍ಪಾವಳ್, ಜಿ ಪೊರ್ಣೆ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್ ಆನಿ ಆಯ್ಚ್ಯೆ ಆಧುನಿಕ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್ ಏಕ್ ಸಾಂಕವ್.

ಹ್ಯಾಚ್ ಆಧುನಿಕ್ ಕಾಳಾಂತ್, ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಕ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ಮೆಳ್ಚ್ಯೆ ಆದಿಂ ಗೊಂಯಾಂತ್‍ಚ್ ತಿಚ್ಯಾ ಅಸ್ತಿತ್ವಾಚೆರ್ ಪ್ರಶ್ನ್ ಉದೆಲೊ. ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಶೆಕಾಂತ್ಲ್ಯಾನ್ ಸುಟ್ತಚ್ ಗೊಂಯ್ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಾಂತ್ ವಿಲೀನ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ಜಾಯ್ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾ ಇರಾದ್ಯಾನ್ – “ಕೊಂಕ್ಣಿ ಹಿ ಮರಾಠಿಚಿ ಬೋಲಿ” ಆನಿ “ಗೊಂಯ್ಚಿ ಭಾಸ್ ಮರಾಠಿ” ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಿತರ್ಕ್.ವಾದ್ ಕಾಂಯ್ ಮರಾಠಿವಾದಿ ಲೊಕಾಂನಿ ಮಾಂಡ್ಲೊ. ಸಗ್ಳ್ಯಾ ವಾದಳಾಂಕ್ ಫೂಡ್ ಕರುನ್ 1975 ವರ್‍ಸಾ ತಿಕಾ ಏಕ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ಮೆಳ್ಳಿ. 1987 ವರ್‍ಸಾ ತಿ ಗೊಂಯ್ಚಿ ರಾಜ್ ಭಾಸ್ ಜಾಲಿ ಆನಿ 1992 ವರ್‍ಸಾ ತಿಕಾ ಸಂವಿಧಾನಿಕ್ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ಮೆಳ್ಳಿ. ತಶೆಂಚ್ ಕೆರಳಾಂತ್ (1980) ಆನಿ ಕರ್ನಾಟಕಾಂತ್ (2006) ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕ್ಪಾಕ್ ಸಂದ್ ಮೆಳ್ಳಿ. ಗೊಂಯ್ ಮೆಕ್ಳೆಂ ಜಾತಚ್ ಹಾಚ್ಯೆ ಆದಿಂ 1962 ವರ್‍ಸಾ ಪಾಸುನ್ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಶಾಳಾಂನಿ ತಿ ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಥಂಯ್ ಶಿಕಯ್ತಾಲೆ. ಇತ್ಲೆಂ ಸಗ್ಳೆಂ ಬರೆಂ ಜಾವ್ನ್.ಯಿ ಆಮಿ ಆಶೆಲ್ಲೊ ಎಕ್ವಟ್ ಫಾವೊ ಜಾಲೊ ನಾ. ಲಿಪಿವಾದ್ ಆನಿ ಬೊಲಿವಾದ್ ಮ್ಹಣ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜ್ ದುಸ್ಪಟ್ಲಾ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜಾಚೊ ಫುಡಾರ್

ಭಾಸ್ ಎಕಾ ಸಮಾಜಾಚಿ ವಳಕ್. ಹಾಂತುಂ ಕಸಲೊಚ್ ದುಬಾವ್ ನಾ. ಸಮಾಜ್‍ಶಾಸ್ತ್ರ್ಯಾಂ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಭಾಸ್ ಎಕ್ಯೆ ಸಂಸ್ಕೃತಾಯೆಚೆಂ ವಾಹನ್. ತ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಚೊ ಆರ್ಸೊ. ದೆಕುನ್ ತೊ ಸಮಾಜ್ ಫುಡೆಂ ವಚುಂಕ್ ಸೊದ್ತಾ ಜಾಲ್ಯಾರ್, ತ್ಯಾ ಸಮಾಜಾನ್ ಆಪ್ಣಾಚಿ ಭಾಸ್ ಸಾಂಬಾಳುನ್ ದವ್ರುಂಕ್ ಜಾಯ್. ಕಾರಣ್ ಆಪ್ಲ್ಯೆ ಭಾಶೆ ವರ್ವಿಂಚ್ ತ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಕ್ ಅಸ್ಮಿತಾಯ್ ಲಾಭ್ತಾ. ಭಾಸೊ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಯೆತಾಕ್ ಆನಿ ಭಾಸೊ ಮರ್‍ತಾತ್. ಕಾಂಯ್ ಭಾಸೊ ಮರ್‍ಣಾಚೆ ತಣಿರ್ ಪಾವ್ಲ್ಯೊಯ್ ಆಸಾತ್. ತಿ ಭಾಸ್ ಸಾಂಬಾಳ್ಚಿ, ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಂತ್ ಜಿಯೆತ್ಲ್ಯಾ ಲೊಕಾಂಚಿ ಜಬಾಬ್ದಾರಿ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾಂತ್ ಕಾಂಯ್ ಚುಕ್ ನಾ. ಜಶೆಂ ಹೆರ್ ಭಾಶೆ ವಿಶಿಂ ಆನಿ ತಾಂಚ್ಯಾ ಸಮಾಜಾ ವಿಶಿಂ ಹೆಂ ಖರೆಂ, ತಶೆಂಚ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜಾ ವಿಶಿಂಯ್ ಹೆಂ ಖರೆಂ.

ಆಧುನಿಕ್ ಕಾಳಾರ್ ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಆಧಾರಾರ್ ರಾಷ್ಟ್ರಾಂ ಘಡ್ಲಿಂ. ಸ್ಪೆನಿಶ್ ಭಾಸ್ ಉಲೊವ್ಪ್ಯಾಂನಿ ಸ್ಪೇನ್ ರಚ್ಲೆಂ, ಫ್ರೆಂಚ್ ಉಲೊವ್ಪ್ಯಾಂನಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಜರ್ಮನ್ ಉಲೊವ್ಪ್ಯಾಂನಿ ಜರ್ಮನಿ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಭಾರತಾಂತ್ ಭಾಶಾಂವರ್ ರಾಜ್ಯಾಂ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲಿಂ. ಬ್ರಿಟಿಶಾಂಚ್ಯಾ ಕಾಳಾಚೆಂ ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರಾಂತ್ (Madras Presidency) ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಆಧಾರಾರ್, ತಮಿಳ್ ನಾಡು, ಕೆರಳಾ, ಆಂಧ್ರಾ ಪ್ರದೇಶ್ (ಆನಿ ಮಾಗಿರ್ ತೆಲಂಗಾನಾ) ರಾಜ್ಯಾಂ ಮ್ಹಣ್ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲಿಂ. ಹೆರ್ ಪ್ರಾಂತಾಂಚೆಂಯ್ ತಶೆಂಚ್ ಜಾಲೆಂ. ಪುರ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಶೆಕಾ ಖಾಲ್ ಚಾರ್‍ಶಿಂ ವೀಸ್ ವರ್‍ಸಾಂ ವಯ್ರ್ ಆಸ್ಲಲೆಂ ಗೊಂಯ್, ಏಕ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ರಾಜ್ಯ್ ಮ್ಹಣ್ ಜಲ್ಮಾಕ್ ಆಯ್ಲೆಂ. ಆಮ್ಚ್ಯೆಯ್ ಭಾಶೆಚ್ಯೆ ಆನಿ ಸಮಾಜಾಚ್ಯೆ ಉದರ್ಗತಿ ಖಾತಿರ್, 1939 ಕಾರ್‍ವಾರಾಂತ್ ಪಯ್ಲಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬಸ್ಕಾ ಜಮ್ಲಲಿ. ತ್ಯೆ ಬಸ್ಕೆಚೆಂ ಸೂತ್ರ್ – ಏಕ್ ಲಿಪಿ, ಏಕ್ ಭಾಸ್, ಏಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್, ಏಕ್ ಸಮಾಜ್. ಹೆಂ 2019, 80 ವರ್‍ಸಾಂ ಭರ್‍ಲಿಂ. ಕಿತೆಂ ಜೊಡ್ಲೆಂ
ಆಮಿ? ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜಾಚೊ ಫುಡಾರ್ ಕಿತೆಂ?

ಭಾರತಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ಚಾರ್ ರಾಜ್ಯಾಂನಿ ಶಿಂಪಡ್ಲಾ – ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ್, ಗೊಂಯ್, ಕರ್ನಾಟಕ್ ಆನಿ ಕೇರಳಾ. ತೀನ್ ಮುಕೆಲ್ ಲಿಪಿಯೊ ವಾಪರ್‍ತಾ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಾಂತ್ ಆನಿ ಕರ್ನಾಟಕಾಂತ್ ಕಾಂಯ್ ವಠಾರಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚೊ ವಾಪರ್ ಗ್ರಾಂಥಿಕ್ ರುಪಾರ್ ಬಿಲ್ಕುಲ್ ಜಾಯ್ನಾ.

ಆಮಿ ಫಕತ್ ಪಂಚ್ವಿಸ್ ಲಾಖ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂ – ಹೆಂ ಆಮ್ಚೆಂ ದುರ್ದೈವ್/ ನಿರ್ಭಾಗ್ ಕಾಯ್ ಆಮಿ ಪಂಚ್ವಿಸ್ ಲಾಖ್ ವಿಭಾಜಿತ್ ಆಸ್ಲಲಿಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂ – ಹೆಂ ಆಮ್ಚೆಂ ದುರ್ದೈವ್/ ನಿರ್ಭಾಗ್. “ಕೊಂಕ್ಣಿಪಣ್” ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ತತ್ವ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಎಕ್ಟಾಂವ್ಕ್ ಸಕ್ತಾ. ಮಲ್ಲ್ಯಾಯ್ ಆಮ್ಚೊಚ್ ದೀಪಿಕಾಯ್ ಆಮ್ಚೆಂಚ್, ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡ್‍ಯ್ ಆಮ್ಚೊಚ್, ಬಾಕಿಬಾಬ್ ಬೊರ್ಕಾರ್.ಯಿ ಆಮ್ಚೊಚ್ ನ್ಹಯ್! ಆಮಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂ.

ಸೊಂಪ್ಣಿ

ಆಮ್ಚೊ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜ್ ಬಾಂದುಂಕ್, ಹೊ ಪಯ್ಲೊ ನಿಯಾಳ್ ಸೊಂಪಯ್ತಾನಾ ಸವಾಲಾಂಚ್ ಸವಾಲಾಂ ಉಬಿಂ ದಿಸ್ತಾತ್. ಗೊಂಯಾಂತ್ ಪ್ರಶಾಸನಾಚಿ ಭಾಸ್ ಆಸುನ್ ಸಯ್ತ್ ಮರಾಠಿ ಆನಿ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಶೆಚೊ ಶೇಕ್ ಆಸಾ. ಹೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸುವಾತ್ಯಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಚುಂಕ್ ಬರೊಂವ್ಕ್ ಯೆನಾಸ್ಲ್ಯಾ ಮನ್ಶಾಂಕ್ ಸಯ್ತ್ ಹುದ್ದೊ ದಿಲಾ. ಎಕ್ಯೆ ಭಾಶೆಕ್ ಏಕ್ ಲಿಪಿ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ತ್ಯೆ ಭಾಶೆಚೆ ನೇಮ್, ರೂಪ್, ಮೊಡ್ಣಿ ಘಡ್ಣಿ ಪುರಾಯ್ ತರೆನ್ ಶಿಕುಂಕ್ ಮೆಳ್ತಾ. ಹೆರ್ ಬೊಲಿಯಾಂಚಿ ಉತ್ರಾಂ ಆನಿ ರುಪಾಂ ಆಸ್ಪಾವ್ ಕರುಂಕ್ ಸುಯೋಗ್ ಲಾಭ್ತಾ. ದೆಕುನ್ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಸಮಾಜಾಚಿ ಅಸ್ಮಿತಾಯ್ ರಾಕುಂಕ್ ಥೊಡೆಂ ಆಮ್ಚೆಂ, ಥೊಡೆಂ ತುಮ್ಚೆಂ ಹೆಂ ಗಣ್‍ತಾಂತ್ರಿಕ್ ಸಿಧ್ದಾಂತ್ ವಾಪ್ರುನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂನಿಚ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಫುಡಾರಾಚಿ ಯೆವ್ಜಣ್ ಮಾಂಡ್ಚಿ ಪಡ್ತಲಿ. ಅಸ್ಲ್ಯೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಂಕ್ “ಕೊಂಕ್ಣಿಪಣ್” ಕಶೆಂ ಘಡೊವ್ಪ್ ಹಾಚೆ ವಿಶಿಂ “ಕೊಂಕ್ಣಿ ಟೀಮ್” ಮ್ಹಳ್ಯಾ ಫುಡ್ಲ್ಯಾ ಮ್ಹಯ್ನ್ಯಾಚ್ಯಾ ನಿಬಂಧಾಂತ್ ಪಳೊಂವ್ಯಾ.

ಲಾಂಬ್ ಜಿಯೆಂವ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮಾಯ್!

- ಜೇಸನ್ ಪೀಂತ್ ಉದ್ಯಾವರ್ (Mar 2020)

ಜೇಸನ್ ಪೀಂತ್ ಉದ್ಯಾವರ್: ಏಕ್ ಅಂಕಣ್‌ಕರ್, ಕಥಾಕಾರ್, ನಿಬಂಧ್‌ಕಾರ್ ತಶೆಂಚ್ ಸಮೀಕ್ಶಕ್ ಜಾವ್ನಾಸ್ಚೊ ಮಾ|ಬಾ|ಜೇಸನ್ ಪಿಂಟೊ ಉದ್ಯಾವರ್ ಗಾಂವ್ಚೊ. ಸದ್ದ್ಯಕ್ ಇಟಲಿಂತ್ ಉಂಚ್ಲೆಂ ಸಿಕಪ್ ಜೊಡುನ್ ಆಸಾ. ಆಶಾವಾದಿ ಪ್ರಕಾಶನಾಚೊ ಸಹ-ಸಂಪಾದಕ್ ಜಾವ್ನ್ ಸೆವಾ ದೀವ್ನ್ ಆಸ್ಚೊ ಹೊ ಕಾನಡಿ, ರೊಮಿ ತಶೆಂಚ್ ನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಾಂನಿ ಕೊಂಕಣಿ ಬರಯ್ತಾ.

[Sankøll Nibøndh] KonknnipØnn : Bhas Ani SØmaz

Prøstavna

1939 vørsa pøyli Konknni bøska Karwar-ant bhørløli. Hem 2019, øyxim vørsam bhørtat. Hyach ghødditachya ugddasak he niyall. Bharøtachye svatøntrøtaye uprant tya tya bhaxik rajyamni tanchye tanchye bhaxek tenko dilo ani tyo bhaso ful’lyo føll’llyo. Punn Konknni bhaxechem ani Konknni lokanchem chitr vegllench køxem dista. Svatøntrøtaye adim firøngi søt’te khal ami vellgim aslølim, azunuy vegllinch asanv. Khørem, Konknni lok ekach rajyant nam ani amcho ankddoy bhov unno. Ødmasan ami føkøt pønchvis lakh Konknni lok, Bharøtachya char rajyamni jiyetanv. Fuddlye pillgek apli Konknni øsmitay rakunk ani samballunk ami kitem yevjilam? Amchye mødem ekvøtt ghøddtølo kay? Amkam ekvøtt zay va naka? Øslim søbar søvalam Konknni mogyank dhostat. “Konknnipønn” nanvachya hya sankøll nibøndamni (serial essays) hyach vixøyacher kholayen niyall kørun, Konknni tørnattyam mødem ek zagrutay nirmann kørcho mhøzo ud’dex. Tacher bhasabhas ani chintøn mønthøn zavn mukli vatt ami tenkchi. Dha prøbøndam mødlo, ho mhøzo pøylo nibønd – bhas ani sømaz.

Bhas ani bøli

Mønis uløyta, ti ekye tørechi bhas. Punn granthik rupar ti bhas børøytanam, to ekye tharavik ritin ti børøyta. Dekun bhas ani boli mødem førøk asa. Bhas, boli pørøs vhødd. Bhaxik sømazant ekye bhaxek boliye pørøs chødd man asa. Bhaxek ek prømann rup asta. Punn boli thøllavya zømyanchya ulovnnya pørmannem køxiy asum yeta. Thoddkyant sangchem tør, boli ekye bhaxecho bhovrupi (diverse) prøkar.
Rajki ani itihasik karønnank lagun ekye bhaxek bhas mhønn rup mellta. Dekik døkxinn London-achi Inglix boli, ji thønychya rajghørannyachi bhas, hi “Inglix bhas” va “ranniyechi bhas” (Queen’s English) mhønn vistarli. Inglix bhas xikøytanam, tich bhas – Inglix bhas mhønn xikøytat. Konknni lok eka rajyant nam, dekun prømannikørønnachi (standardization) gørøz amkam kednanch disli nam. Hakach lagun Konknnichyo kany boliyo granthik rupar vøyr sørlyo.

Konknni boliyo

Dhørm, zat ani vøtthara pørmannem Konknni boliyo gholltat. Punn granthik rupar aschyo char mukel boliyo øxyo:

1. Xikxønnik ani prøxasønachya panvddyar Gõyant vapørchi Øntruji Konknni, ji Devnagøri lipiyent børøytat.

2. Gõychya Kristanvamni aplya dharmik karyavøllimni vapørchi Bardexi Konknni, ji Romi lipiyent børøytat.

3. Møngllurant ani Møngllur bhonvtim aslølya Kristanvamni aplya dharmik karyavøllimni vapørchi Mønglluri Konknni, ji Kanøddi lipiyent børøytat.

4. Karnataka-chye køravølli vøttharant Sarøsvøtamni aplye sømajik ani dharmik karyavøllimni vapørchi GSB Konknni, ji Devnagøri ani Kanøddi lipiyamni børøytat.

Pøylya tin granthik boliyam mødem zaytem sarkepønn asa. Amchya Konknni mhalgøddyamni khønychiy ek boli prømann mhønn vaprun, Konknni bhaxechi udørgøt kørchyak va granthik rupar vapørchya hya char mukel Konknni boliyam mødem ekruppønn haddlølem zalyar Konknni bhaxechem ani amchya sømazachem chitr az vegllench astem. Bhas mhønn man’yøtay mellchyakuy Konknnin sønghørx kelo ani man’yøtay mellovnuy ti sønghørx kørit asa. Tichya sønghørxacho barik itihas hanga dila.

Konknni – Ek bhas

Sumar attvya xekddyant Konknni ek vingødd bhas mhønn zølmak ayli. Tika rayall asro mell’llo nam. Køn’nødd, Turki, Ørbi, Møratthi ani Purtugez bhaxikanchya xeka khal ti ful’li. Tika “Konknni” mhøll’llem nanv søyt magir labhlem. Gõyant Purtugezanchya xeka khal tika, lingua brahmani, lingua kanarim ani lingua terra øxim nanvam aslim. Survechya Purtugezanchya xeka khal missionary-ni ani kany thøllavya Konknni møn’xamni Konknni børpavøll røchli. Tika ami Pornni Konknni mhønntanv. Hi Pørnni Konknni, Gõyam bhayr Karnataka-nt ani Kerallant rabito kørtølya Sarøsvøtanchye Konknni boliyek chødd lagim. Tøxench Gõyant, Saxtti vøttharant tichi kany rupam azunuy gholltat. Inkvijixøna uprant ji Konknni børpavøll amkam mellta ti mødhyøkalin Konknni børpavøll, ji Pornnye Konknnik ani aychye adhunik Konknnik ek sankøv.

Hyach adhunik kallant, Konknni bhaxek bhas mhønn man’yøtay mellchye adim Gõyantuch tichya østitvacher prøxn udelo. Purtugezanchya xekantlyan sutt’tøch Gõy Maharashtra-nt vilin zanvk zay mhønnchya iradyan – “Konknni hi Møratthichi boli” ani “Gõychi bhas Møratthi” mhøll’llo vitørk vad kany Møratthivadi lokamni manddlo. Søgllya vadøllank fudd kørun 1975 vørsa tika ek svatøntr bhas mhønn Sahitya Academy-chi man’yøtay mell’lli. 1987 vørsa ti Gõychi raj bhas zali ani 1992 vørsa tika sønvidhanik man’yøtay mell’lli. Tøxench Kerala-nt (1980) ani Karnataka-nt (2006) Konknni xikpak sønd mell’lli. Gõy mekllem zatøch hachye adim 1962 vørsa pasun Gõychya xallamni ti ek bhas mhønn thøny xikøytale. Itlem søgllem børem zavnuy ami axel’lo ekvøtt favo zalo nam. Lipivad ani bolivad mhønn Konknni sømaz duspøttla.

Konknni somazacho fuddar

Bhas eka somazachi vølløk. Hantum køsloch dubav nam. Sømaz-xastryam pørmannem bhas ekye sønskritayechem vahøn. Tya sømazacho arso. Dekun to somaz fuddem vøchunk sodta zalyar, tya sømazan apnnachi bhas samballun døvrunk zay. Karønn aplye bhaxe vørvinch tya sømazak øsmitay labhta. Bhaso zølmak yetak ani bhaso mørtat. Kany bhaso mørnnachye tønnir pavlyoy asat. Ti bhas samballchi, tya kallant jiyetølya lokanchi zøbabdari mhønnchyant kany chuk nam. Zøxem her bhaxe vixim ani tanchya sømaza vixim hem khørem, tøxench Konknni bhas ani Konknni sømaza vixiny hem khørem.

Adhunik kallar bhaxechya adharar raxttram ghøddlim. Spanish bhas ulovpiyamni Spain røchlem, French ulovpyamni France, German ulovpyamni Germany, ityadi. Bharøtant bhaxanvør rajyam zølmak aylim. Brittixanchya kallachem Madras prant (Madras Presidency) bhaxechya adharar, Tamil Nadu, Kerala, Andhra Pradesh (ani magir Telangana) rajyam mhønn zølmak aylim. Her prantancheny tøxench zalem. Purtugezanchya xeka khal charxim vis vørsam vøyr aslølem Gõy, ek Konknni rajy mhønn zølmak aylem. Amchyey bhaxechye ani sømazachye udørgøti khatir, 1939 Karwar-ant pøyli Konknni bøska zømløli. Tye bøskechem sutr – ek lipi, ek bhas, ek sahity, ek sømaz. Hem 2019, 80 vørsam bhørlim. Kitem zoddlem ami? Konknni sømazacho fuddar kitem?

Bharøtant Konknni lok char rajyamni ximpøddla – Maharashtra, Gõy, Karnataka ani Kerala. Tin mukel lipiyo vapørta. Maharashtra-nt ani Karnataka-nt kany vøttharamni Konknni bhaxecho vapør granthik rupar bilkul zaynam.

Ami føkøt pønchvis lakh Konknni møn’xam – hem amchem durdøiv/ nirbhag kay ami pønchvis lakh vibhajit aslølim Konknni møn’xam – hem amchem durdøiv/ nirbhag. “Konknnipønn” mhøll’llem tøtv amkam ekttanvk søkta. Mallya-y amchoch Deepika-y amchench, Girish Karnad-uy amchoch, Bakibab Borkar-uy amchoch nhøy! Ami Konknni møn’xam.

Sompnni

Amcho Konknni sømaz bandunk, ho pøylo niyall sompøytanam søvalanch søvalam ubim distat. Gõyant prøxasønachi bhas asun søyt Møratthi ani Inglix bhaxecho xek asa. Her Konknni suvatyamni Konknni vachunk børonvk yenaslya møn’xank søyt hud’do dila. Ekye bhaxek ek lipi aslyar tye bhaxeche nem’, rup, moddnni ghøddnni puray tøren xikunk mellta. Her boliyanchi utram ani rupam aspav kørunk suyog labhta. Dekun amchya sømazachi øsmitay rakunk thoddem amchem, thoddem tumchem hem gønntantrik sid’dhant vaprun Konknni møn’xamnich Konknni bhaxechya fuddarachi yevzønn manddchi pøddtøli. Øslye pøristhitint “Konknniponn” køxem ghøddovp hachye vixim “Konknni Team” mhøllya fuddlya mhøynyachya nibøndant pøllenya.

Lamb jiyenv Konknni May!

- Fr.Jason Pinto, Udyavar (Mar 2020)

Fr.Jason Pinto Udyavar: Ek onkonn‌kor, kothakar, nibondh‌kar toxench somikxok zaunascho Ma|BaJason Pinto, Udyavar gamvcho. Sod'dyok ittolint unchlem sikop zoddun asa. Axavadi prokaxonacho soho-sompadok zaun seva diun ascho ho kanoddi, romi toxench nagori lipiamni konkonni boroita.

[सांकळ निबंध] कोंकणिपण : भास आनी समाज

प्रस्तावना

1939 वर्सा पयली कोंकणी बसका कारवारांत भरिल्ली. ह्या 2019 अंयशीं वर्सां भरतात. ह्याच घडिताच्या उगडासाक हे नियाळ. भारताचे स्वातंत्रताये उपरांत त्या त्या भाशीक राज्यांनी तांचे तांचे भाशेक तेंको दिलो आनी त्यो भासो फुल्ल्यो फळ्ळ्यो. पूण कोंकणी भाशेचें आनी कोंकणी लोकांचें चित्र वेगळेंच कशें दिसता. स्वातंत्रताये आदीं फिरंगी सत्ते खाल आमी वेळगीं आशिल्लीं, अजुनूय वेगळींच आसात. खरें, कोंकणी लोक एकाच राज्यांत ना आनी आमचो आंकडोय भोव उणो. अदमासान आमी फकत पंचवीस लाख कोंकणी लोक, भारताच्या चार राज्यांनी जियेतात. फुडले पिळगेक आपली कोंकणी अस्मिताय राखूंक आनी सांबाळूंक आमी कितें येवजिलां? आमचे मदें एकवट घडटलो काय? आमकां एकवट जाय वा नाका? असले साबार प्रस्न कोंकणी मोग्यांक आदळटात. “कोंकणीपण” नांवाच्या ह्या सांखळ निबंदांनी (serial essays) ह्या विशयाचेर खोलायेन नियाळ करून, कोंकणी तरणाट्यां मदें एक जागृताय निर्माण करचो म्हजो उद्देश. ताचेर भासाभास आनी चिंतन मंथन जावन मुखली वाट आमी तेंकची. धा निबंदां मदलो, हो म्हजो पयलो निबंद – भास आनी समाज.

भास आनी बोली

मनीस उलयता, ती एके तरेची भास. पूण ग्रांथीक रुपार ती भास बरयतना, तो एके थारावीक रितीन ती बरयता. देखून भास आनी बोली मदें फरक आसा. भास, बोली परस व्हड. भाशीक समाजांत एके भाशेक बोलये परस चड मान आसा. भाशेक एक प्रमाण रूप आसता. पूण बोली थळाव्या जम्यांच्या उलोवण्यां परमाणें कशीय आसूं येता. थोडक्यांत सांगचें जाल्यार, बोली एके भाशेचो भोवरुपी (diverse) प्रकार.

राजकी आनी इतिहासीक कारणांक लागून एके भाशेक भास म्हण रूप मेळटा. देखीक दखीण लंडानाची इंग्लीश बोली, जी थंयच्या राजघराण्याची भास, ही इंग्लीश भास वा राणयेची भास (Queen’s English) म्हूण विस्तारली. इंग्लीश भास शिकयतना, तीच भास – इंग्लीश भास म्हण शिकयतात. कोंकणी लोक एका राज्यांत ना, देखून प्रमाणीकरणाची (standardization) गरज आमकां केन्नाच दिसली ना. हाकाच लागून कोंकणीच्यो कांय बोलयो ग्रांथीक रुपार वयर सरल्यो.

कोंकणी बोलयो

धर्म, जात आनी वाठारा परमाणें कोंकणी बोलयो घोळटात. पूण ग्रांथीक रुपार आसच्यो चार मुखेल बोलयो अश्यो:

१. शिक्षणीक आनी प्रशासनाच्या पांवड्यार गोंयांत वापरची अंत्रुजी कोंकणी, जी देवनागरी लिपयेंत बरयतात.

२. गोंयच्या क्रिस्तांवांनी आपल्या धार्मीक कार्यावळींनी वापरची बारदेशी कोंकणी, जी रोमी लिपयेंत बरयतात.

३. मंगळूरांत आनी मंगळूर भोंवतीं आशिल्ल्या क्रिस्तांवांनी आपल्या धार्मीक कार्यावळींनी वापरची मंगळुरी कोंकणी, जी कानडी लिपयेंत बरयतात.

४. कर्नाटाकाचे करावळी वाठारांत सारस्वतांनी आपल्या समाजीक आनी धार्मीक कार्यावळींनी वापरची जी. एस. बी. कोंकणी, जी देवनागरी आनी कानडी लिपयांनी बरयतात.

पयल्या तीन ग्रांथीक बोलयां मदें जायतें सारकेपण आसा. आमच्या कोंकणी म्हालगड्यांनी खंयचीय एक बोली प्रमाण म्हूण वापरून, कोंकणी भाशेची उदरगत करच्याक वा ग्रांथीक रुपार वापरच्या ह्या चार मुखेल कोंकणी बोलयां मदें एकरूपपण हाडिल्लें जाल्यार कोंकणी भाशेचें आनी आमच्या समाजाचें चित्र वेगळेंच पळोवंक मेळटलें आसलें. भास म्हूण मान्यताय मेळच्याकूय कोंकणीन संघर्श केलो आनी मान्यताय मेळोवनूय ती संघर्श करीत आसा. तिच्या संघर्शाचो बारीक इतिहास हांगा दिला.

कोंकणी – एक भास

सुमार आठव्या शेंकड्यांत कोंकणी एक विंगड भास म्हण जल्माक आयली. तिका रायाळ आसरो मेळ्ळो ना. कन्नड, तुर्की, अरबी, मराठी आनी पुर्तुगेज भाशिकांच्या शेका खाल ती फुल्ली. तिका “कोंकणी” म्हळ्ळें नांव लेगून मागीर लाभलें. गोंयांत पुर्तुगेजांच्या शेका खाल तिका, लिंग्वा ब्राहमणी, लिंग्वा कानारीं आनी लिंग्वा तेर्रा अशीं नांवां आसलीं. सुरवेच्या पुर्तुगेजांच्या शेका खाल मिशनरींनी आनी कांय थळाव्या कोंकणी मनशांनी कोंकणी बरपावळ रचली. तिका आमी पोरणी कोंकणी म्हणटात. ही पोरणी कोंकणी, गोंया भायर कर्नाटकांत आनी केरळांत राबितो करतल्या सारस्वतांचे कोंकणी बोलयेक चड लागीं. तशेंच गोंयांत, साश्टी वाठारांत तिचीं कांय रुपां अजुनूय घोळटात. इंक्विजिशना उपरांत जी कोंकणी बरपावळ आमकां मेळटा ती मध्यकालीन कोंकणी बरपावळ, जी पोरणे कोंकणीक आनी आयच्या आधुनीक कोंकणीक जोडचो एक सांकव.

ह्याच आधुनीक काळांत, कोंकणी भाशेक भास म्हण मान्यताय मेळचे आदीं गोंयांतूच तिच्या अस्तित्वाचेर प्रस्न उदेलो. पुर्तुगेजांच्या शेकांतल्यान सुट्टच गोंय महाराष्ट्रांत विलीन जावंक जाय म्हणच्या इराद्यान – “कोंकणी ही मराठीची बोली” आनी “गोंयची भास मराठी” म्हळ्ळो वितर्कवाद कांय मराठीवादी लोकांनी मांडलो. सगळ्या वादळांक फूड करून 1975 वर्सा तिका एक स्वातंत्र भास म्हण साहित्य अकादेमीची मान्यताय मेळ्ळी. 1987 वर्सा ती, गोंयची राज भास जाली आनी 1992 वर्सा तिका संविधानीक मान्यताय मेळ्ळी. तशेंच केरळांत (1980) आनी कर्नाटकांत (2006) कोंकणी शिकपाक संद मेळ्ळी. हाचे आदीं गोंय मेकळें जातच 1962 वर्सा पासून गोंयच्या शाळांनी ती एक भास म्हण थंय शिकयताले. इतलें सगळें बरें जावनूय आमी आशेल्लो एकवट फावो जालो ना. लिपीवाद आनी बोलीवाद म्हण आनी एका वादळाक ती सांपडली कोंकणी समाज दुसपटला.

कोंकणी समाजाचो फुडार

भास एका समाजाची वळख. हातूंत कसलोच दुबाव ना. समाजशास्त्र्यां परमाणें भास एके संस्कृतायेचें वाहन. त्या समाजाचो हारसो. देखून तो समाज फुडें वचूंक सोदता जाल्यार, त्या समाजान आपणाची भास सांबाळून दवरूंक जाय. कारण आपले भाशे वरवींच त्या समाजाक अस्मिताय लाभता. भासो जल्माक येताक आनी भासो मरतात. कांय भासो मरणाचे तणीर पविल्ल्योय आसात. ती भास सांबाळची, त्या काळांत जियेतल्या लोकांची जबाबदारी म्हणच्यांत कांय चूक ना. जशें हेर भासां विशीं आनी तांच्या समाजा विशीं हें खरें, तशेंच कोंकणी भास आनी कोंकणी समाजा विशींय हें खरें.

आधुनीक काळार भाशेच्या आधारार राष्ट्रां घडलीं. स्पॅनिश भास उलोवप्यांनी स्पेन रचलें, फ्रँच उलोवप्यांनी फ्रान्स, जर्मन उलोवप्यांनी जर्मनी बी. भारतांत भाशावार राज्यां जल्माक आयलीं. ब्रिटिशांच्या काळाचें मद्रास प्रांत (Madras Presidency) भाशेच्या आधारार, तमीळ नाडू, केरळा, आंध्र प्रदेश (आनी आतां तेलंगण) राज्यां म्हण जल्माक आयलीं. हेर प्रांतांचेंय तशेंच जालें. पुर्तुगेजांच्या शेका खाल चारशीं वीस वर्सां वयर आशिल्लें गोंय, एक कोंकणी राज्य म्हण जल्माक आयलें. आमचेय भाशेचे आनी समाजाचे उदरगती खातीर, 1939 कारवारांत पयली कोंकणी बसका जमिल्ली. ते बसकेचें सूत्र – एक लिपी, एक भास, एक साहित्य, एक समाज. हाका 2019, 80 वर्सां भरलीं. कितें जोडलें आमी? कोंकणी समाजाचो फुडार कितें?

भारतांत कोंकणी लोक चार राज्यांनी शिंपडला – महाराष्ट्र, गोंय, कर्नाटक आनी केरळा. तीन मुखेल लिपयो वापरता. महाराष्ट्रांत आनी कर्नाटकांत कांय वाठारांनी कोंकणी भाशेचो वापर ग्रांथीक रुपार बिलकूल जायना.
आमी फकत पंचवीस लाख कोंकणी मनशां– हें आमचें दुर्दैव काय आमी पंचवीस लाख विभाजीत आशिल्लीं कोंकणी मनशां – हें आमचें दुर्दैव. “कोंकणीपण” म्हळ्ळें तत्व आमकां एकठावंक शकता. मल्ल्याय आमचोच दिपिकाय आमचेंच, गिरीश कारनाडूय आमचोच, बाकीबाब बोरकारूय आमचोच न्हय! आमी कोंकणी मनशां.

सोंपणी

आमचो कोंकणी समाज बांदूंक, हो पयलो नियाळ सोंपयतना प्रस्नूच प्रस्न दिसतात. गोंयांत प्रशासनाची भास आसून सयत मराठी आनी इंग्लीश भाशेचो शेक आसा. हेर कोंकणी सुवात्यांनी कोंकणी वाचूंक बरोवंक येनासल्या मनशांक सयत हुद्दो दिला. एके भाशेक एक लिपी आसल्यार ते भाशेचे नेम, रूप, मोडणी घडणी पुराय तरेन शिकूंक मेळटा. हेर बोलयांची उतरां आनी रुपां आसपाव करूंक सुयोग लाभता. देखून आमच्या समाजाची अस्मिताय राखूंक थोडें आमचें, थोडें तुमचें हो गणतांत्रीक सिध्दांत वापरून कोंकणी मनशांनीच कोंकणी भाशेच्या फुडाराची येवजण मांडची पडटली. असले परिस्थितींक “कोंकणीपण” कशें घडोवप हाचे विशीं “कोंकणी टीम” म्हळ्या फुडल्या म्हयन्याच्या निबंदांत पळोवंया.

लांब जियेवं कोंकणी माय!

- जेसन पींत उद्यावर (Mar 2020)

जेसन पींत उद्यावर: एक अंकण‌कर, कथाकार, निबंध‌कार तशेंच समीक्षक जावनासचो मा|बा|जेसन पिंटो उद्यावर गांवचो. सद्द्यक इटलिंत उंचलें सिकप जोडून आसा. आशावादी प्रकाशनाचो सह-संपादक जावन सेवा दीवन आसचो हो कानडी, रोमी तशेंच नागरी लिपियांनी कोंकणी बरयता.

ದಾಯ್ಜ್.ಕೊಮ್